Przewodnik po certyfikacji i szkoleniach z facylitacji
Aneta Marek
Dowiesz się, czym różnią się dostępne certyfikacje, jak wybrać odpowiednie szkolenie oraz jakie kompetencje są kluczowe w pracy facylitatora.
Przeczytanie tego artykułu zajmie Ci: 7 min
W tym artykule znajdziesz:
Kto to jest facylitator i jak zostać facylitatorem?
Kiedy mamy do osiągnięcia określony cel, który ma wypracować grupa, warto skorzystać ze wsparcia osoby facylitujacej. Facylitator jest ekspertem od prowadzenia pracy grupy zadaniowej. Wyposażony w szereg narzędzi, sposobów reagowania na zjawiska grupowe, uruchamia potencjał pojedynczych osób i grupy jako całości po to by osiągnąć zakontraktowany rezultat. Planuje strukturę spotkania, zaprasza uczestników do zabierania głosu, proponuje kolejne kroki, które ułatwiają współpracę i przybliżają grupę do celu. Jednocześnie zachowuje postawę neutralną względem treści wnoszonych przez uczestników spotkania, dzięki czemu może skutecznie wspierać proces grupowy bez narzucania swojej opinii.
Facylitacja przydaje się tam, gdzie brakuje gotowych rozwiązań, a członkowie grupy, korzystając ze swoich kompetencji lub pomysłowości, są w stanie je wypracować. Facylitacja jest użyteczna w momentach, w których potrzeba: rozwiązać problem, wymyśleć kreatywne rozwiązanie, które uwzględnia różne perspektywy, opracować plan, podjąć decyzję, przeprowadzić analizę i wyciągnąć wnioski, stworzyć proces lub np. nowy produkt.
Z usług facylitatora możemy skorzystać podczas każdego spotkania, warsztatu, wydarzenia, czy konferencji, jeżeli pożądane jest by czas i energia uczestników została w optymalny sposób ukierunkowana na osiągnięcie rezultatów oraz by wzmocnić poczucie sensu z dobrze wykonanej pracy.
Aby stać się facylitatorem potrzebne są odpowiednie kompetencje. Można rozwijać je podczas kursów szkoleniowych – od krótkich szkoleń, uczących podstawowych technik facylitacyjnych, po kompleksowe, kilkunastodniowe programy szkoleniowe, budujące nową rolę, które umożliwiają facylitatorowi elastyczne reagowanie w różnych sytuacjach grupowych.
Czym jest międzynarodowy profil kompetencji facylitatora IAF?
Wśród różnorodnych podejść do roli facylitora, jednym z najbardziej rozpoznawalnych na arenie międzynarodowej jest opis stworzony przez IAF (International Association of Facilitators). Ta globalna organizacja, zrzeszająca facylitatorów i akredytująca szkoły facylitatorów na całym świecie, opracowała profil kompetencji facylitatora.
Profil kompetencji opisuje co powinien umieć zawodowy facylitator, by czuć się pewnie w pracy z grupami i profesjonalnie prowadzić spotkania i sesje facylitacyjne. Profil jest punktem odniesienia do samooceny i doskonalenia dla ekspertów facylitacji.
Profil IAF obejmuje następujące grupy kompetencji:
- Budowanie z klientem relacji opartej na współpracy
- Planowanie odpowiedniego procesu pracy grupy
- Tworzenie i podtrzymywanie środowiska partycypacyjnego
- Prowadzenie pracy grupy ku odpowiednim i użytecznym rezultatom
- Posiadanie i rozwijanie profesjonalnej wiedzy
- Modelowanie właściwej profesjonalnej postawy
Profil kompetencji służy jako wytyczna do budowania programów szkoleniowych kompleksowych szkół facylitatorów oraz oceniania ich kompetencji w procesach certyfikacji facylitatora.
Co to jest proces certyfikacji facylitatora?
Certyfikacja jest procesem, którego celem jest uznanie i potwierdzenie ekspertyzy danego profesjonalisty w obszarze facylitacji. Uzyskanie tytułu certyfikowanego facylitatora stanowi informacją dla ubiegającego się o certyfikat oraz jego klientów o tym, że facylitator posiada kompetencje zgodne z międzynarodowym profilem kompetencji i może świadczyć usługi facylitacyjne wysokiej jakości.
Z reguły instytucje certyfikujące są odrębnymi organizacjami od organizacji uczących określonych kompetencji. Ma to na celu wzmocnienie transparentności i obiektywizmu w procesie oceny oraz wspiera utrzymanie ogólnoświatowego standardu w zakresie wykonywania zawodu facylitatora. Tak jest również w przypadku rozwoju kompetencji facylitacyjnych. Kompetencje można rozwinąć w ramach kursów dostępnych na rynku, w tym w Szkole Facylitatorów Wszechnicy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolwenci tego kursu są w jego trakcie przygotowani do podjęcia roli profesjonalnego facylitatora. Zdobywają wiedzę, umiejętności oraz kształtują postawy opisane w profilu kompetencji, który jest punktem odniesienia w procesie indywidualnej certyfikacji.
Instytucją, która ma globalny charakter i certyfikuje facylitatorów na całym świecie jest International Assocication of Facilitators (IAF). To organizacja, która od ponad 30 lat zrzesza międzynarodowe środowisko facylitatorów. Nie prowadzi kusów przygotowujących do podjęcia roli, natomiast organizuje indywidualne procesy certyfikacji facylitatorów. Ponadto akredytuje programy szkolące facylitatorów.
Na czym polega certyfikacja facylitatora w IAF?
Międzynarodowa certyfikacja facylitaorów IAF jest procesem zróżnicowanym. Każdy facylitator może certyfikować się na dwóch poziomach:
- IAF Endorsed™ Facilitator
- IAF Certified™ Professional Facilitator (CPF)
Do certyfikacji IAF Endorsed™ Facilitator może przystąpić każdy, kto:
- jest członkiem IAF,
- facylituje od co najmniej roku,
- wykaże się, że rozumie Podstawowe Kompetencje IAF (opisane w profilu kompetencji).
Facylitator aplikując jest zobowiązany dostarczyć informacji o tym, jak wykorzystuje kompetencje facylitacyjne w swojej codziennej praktyce. Następnie przystępuje do egzaminu online wielokrotnego wyboru, aby wykazać się zrozumieniem kompetencji. Pozytywnie zdany egzamin umożliwia posługiwanie się tytułem prze 4 lata, po czym należy odnowić certyfikat.
Bardziej interesującą certyfikacją, potwierdzającą nie tylko poziom wiedzy, ale także umiejętności i postaw jest proces certyfikacji IAF Certified™ Professional Facilitator (CPF). Aby zostać CPF należy:
- być członkiem IAF,
- w ciągu ostatnich 3 lat przeprowadzić co najmniej 7 warsztatów,
- zademonstrować w praktyce Podstawowe Kompetencje IAF (opisane w profilu kompetencji).
Proces aplikacji jest podzielony na dwie części. Pierwsza część, aplikacyjna, wymaga od uczestnika procesu wypełnienia pisemnego wniosku, zawierającego opis warsztatów, które facylitator prowadził i sposób, w jaki wykorzystywał kompetencje facylitacyjne w jego trakcie.
Asesorzy IAF analizują aplikację i ustalają, czy facylitator przedstawił wystarczające dowody na wykorzystanie kompetencji w swojej pracy. Po pozytywnym przejściu przez etap aplikacyjny, przechodzi się do etapu 2 – demonstracji prowadzonej online, która obejmuje uzgodnienia z klientem i symulację sesji facylitacyjnej.
Ubiegający się o certyfikat facylitator współpracuje z asesorem, odgrywa scenkę, która ma na celu pokazać jak pracuje i kontraktuje się z klientem. Następnie prowadzone są dwie rozmowy kwalifikacyjne z asesorami. Ostatnim etapem jest przeprowadzenie warsztatu facylitowanego w czasie rzeczywistym dla grupy zorganizowanej przez IAF, aby zaprezentować wykazać swoje kompetencje facylitacyjne w praktyce.
Połączenie weryfikacji pisemnej aplikacji i analizy interakcji w trakcie rozmów oraz warsztatów z klientem i grupą stanowi podstawę do oceny i wydania certyfikatu. Certyfikat wydawany jest na okres 4 lat i następnie może być odnawiany w trakcie uproszczonego procesu.
Aktualnie obydwa procesy certyfikacji odbywają się w języku angielskim. Proces certyfikacji jest wymagający natomiast zawiera w sobie zarówno element oceny, jak i aspekt rozwojowy. Uczestnik procesu otrzymuje szeroką informację zwrotną od asesorów, która może mu posłużyć w doskonaleniu jego kompetencji i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych.
Najpewniejszym sposobem na nauczenie się kompetencji zgodnych z międzynarodowymi standardami jest wzięcie udziału w szkole przygotowującej do roli facylitatora, który posiada akredytację IAF. Jeżeli Szkoła jest akredytowana, oznacza to, że została oceniona przez niezależną organizację pod kątem spełniania wszystkich wymogów formalnych i jakościowych w kształceniu facylitatorów zgodnie z metodologią promowaną przez instytucję akredytującą.
Szkoła Facylitatorów Wszechnicy UJ posiada akredytację IAF Endorsed™ Facilitation Training Programme. Uczestnik programu akredytowanego zyskuje pewność, że doświadczy zajęć, które przygotują go do pełnienia zawodowej roli facylitatora, a zaproponowane moduły pokryją wszystkie wymogi kompetencyjne określone w profilu kompetencji facylitatora IAF.
Akredytacja programów jest procesem wymagającym od firmy szkoleniowej szczegółowego opisu metodyki, programu, proponowanych narzędzi, doświadczenia prowadzących. Wymaga również systematycznego odnawiania. Na stronie IAF można odnaleźć akredytowane programy szkoleniowe dla przyszłych facylitatorów dostępne w różnych krajach, w tym jedyny akredytowany w Polsce, tj. Szkołę Facylitatorów Wszechnicy UJ.
Czym się różni członkostwo w IAF od certyfikacji?
Osoby, które rozpoczynają przygodę z facylitacją oraz doświadczeni facylitatorzy mogą dołączyć do szerokiej społeczności entuzjastów i profesjonalistów facylitacji. Każdy chętny może stać się członkiem IAF i czerpać inspirację z międzynarodowych spotkań, bazy wiedzy i sieci kontaktów. Członkowie IAF są zobowiązani do pokrycia rocznej opłaty członkowskiej, by czerpać korzyści z przynależności do tej społeczności. Dodatkowo co roku IAF organizuje święto facylitacji zwane Międzynarodowym Tygodniem Facylitacji (Facilitation Week, #Facweek), które jest dostępne da szerokiej publiczności i promuje to eksperckie podejście do pracy z grupami. Od 2021 roku Wszechnica UJ współuczestnicy w organizacji wydarzeń tygodnia facylitacji w Polsce. To okazja dla Absolwentów Szkoły Facylitatorów do zaprezentowania swoich kompetencji i organizacji otwartych sesji facylitacyjnych, a także do uczestnictwa w sesjach prowadzonych przez innych facylitatorów, co sprzyja wzajemnemu uczeniu się i inspirowaniu.
Na co zwracać uwagę wybierając szkolenie z facylitacji?
Jest kilka szczególnych aspektów, które warto wziąć pod uwagę. Warto sprawdzić, czy program spełnia międzynarodowe standardy i posiada akredytację. Ponadto warto rozważyć:
- Jaka jest forma uczenia się? Czy program jest realizowany wyłącznie stacjonarnie, czy zapewnia także doświadczenie online w pracy z grupą. W aktualnych realiach rynkowych wiele grup pracuje zarówno w trybie stacjonarnym i online, dlatego warto uczyć się facylitowania w obydwu trybach pracy z grupą.
- Kto prowadzi zajęcia? Jakie doświadczenie mają osoby prowadzące kurs facylitacji? Czy są profesjonalnymi trenerami i ekspertami facylitacji?
- Czy kurs uczy jednej, określonej metodyki facylitacyjnej np. Design Thinking, czy też w sposób szeroki i uniwersalny rozwija warsztat facylitacyjny.
- Ile czasu zajęć zajmuje teoria ile praktyka?
- Czy uczestnicy programu otrzymują informację zwrotną lub mogą skorzystać z indywidualnej konsultacji?
Kto uczy się facylitować?
Osoby, które podejmują się rozwijania w roli facylitatora najczęściej mają doświadczenie w pracy z grupami. Wśród uczestników Szkoły Facylitatorów znajdziemy liderów, menedżerów, project managerów, change managerów, reprezentantów HR, właścicieli firm i przedsiębiorców, scrum masterów, specjalistów agile. Facylitacja cieszy się też popularnością wśród osób budujących społeczności i pracujących w sektorze NGO, a także pracowników akademickich i edukatorów, trenerów, chcących włączyć do swojej pracy aktywizujące metody pracy z grupami.
Niektóre osoby korzystają z udziału w Szkole Facylitatorów, by całkowicie zmienić swoją rolę zawodową, świadcząc usługi facylitacji, inni, jak np. menedżerowie i menedżerki uzupełniają swoją dotychczasową rolę o nowe kompetencje, które pozwalają im być bardziej elastycznymi i pewnymi siebie w dotychczasowej roli. Nowe kompetencje wspierają rozwój kariery zawodowej. Pozwalają też kształtować partycypacyjny styl przywództwa.
Jeżeli rozważasz rozwój w roli facylitatora, skorzystaj z indywidualnych konsultacji, by sprawdzić czy facylitacja jest ścieżką rozwoju dla Ciebie. Z pewnością warto zapoznać się z profilem kompetencji facylitatora IAF oraz opisem programów rozwojowych dostępnych na rynku, by wybrać podejście, które będzie najbardziej dopasowane do Twoich potrzeb i które pozwala rozwijać karierę facylitacyjną w przyszłości. Na rynku są dostępne również bezpłatne materiały jak np. podcasty, kursy online, z których możesz dowiedzieć się więcej o tej formie pracy. Rekomendujemy również kontakt z absolwentami kursu, którzy opisując swoje doświadczania mogą służyć pomocą w rozważaniu tej ścieżki rozwoju.
Pytania, które warto sobie zadać przed podjęciem decyzji o wejściu na facylitacyjną ścieżkę rozwoju:
- Dlaczego chcę zostać facylitatorem, facylitatorką?
- Jak często mam okazję pracować z grupami?
- Czy interesuje mnie wspieranie grupy w osiąganiu celów?
- Czy mam gotowość do przyjmowania postawy neutralnej i powstrzymywania się od dawania rad, proponowania rozwiązań?
- Jak chciałbym, chciałabym wykorzystać swoje nowe umiejętności?
- Jakie moje dotychczasowe doświadczenia w pracy z grupami mogłyby być wspierające w rozwoju roli facylitatora?
Podsumowując, rola facylitatora jest rozpoznawana w środowisku międzynarodowym oraz coraz bardziej na rynku polskim. W złożonych realiach biznesowych istnieje zapotrzebowanie na tworzenie warunków by członkowie grup zadaniowych, złożonych często z ekspertów w swoich dziedzinach, otrzymywali wsparcie ze strony profesjonalisty w osiąganiu wspólnych celów. Rola ta wspiera również budowanie społeczeństwa obywatelskiego i partycypacji społecznej. Jeszcze niepowszechne rozumienie roli facylitatora może doprowadzać do uproszczonego rozumienia jego zadań i możliwości, sprowadzanych do efektywnego prowadzenia spotkań. Dlatego ważne jest propagowanie wiedzy na temat facylitacji jako metody wspierającej procesy grupowe, oraz utrzymywanie wysokich standardów przygotowywania facylitatorów do pełnienia tej profesji.
Aneta Marek
President of Board, facilitator
aneta.marek@wszechnica.uj.pl
+48 514 206 346
Może Cię jeszcze zainteresować:
Podsumowanie Międzynarodowego Tygodnia Facylitacji z Absolwentami Szkoły Facylitatorów
To była 11. edycja światowych obchodów Międzynarodowego Tygodnia Facylitacji pod patronatem IAF (The International Association of Facilitors)! Od pięciu lat Wszechnica Uniwersytetu Jagiellońskiego jest promotorką
Facylitacja w praktyce: Jak skoncentrować się na celach i priorytetach?
Wspólne spotkanie z zespołem to dobra okazja, by porozmawiać o najważniejszych kwestiach, wymienić się informacjami, rozwiązać bieżące problemy. Jednocześnie może wywoływać szereg, całkiem uzasadnionych obaw:
Co to jest facylitacja i co ma ułatwiać?
Czy zastanawiałeś(-aś) się kiedyś, jak skutecznie wspierać pracę grupy, aby osiągać lepsze rezultaty? Kluczem do tego jest facylitacja. To narzędzie, które nie tylko ułatwia, ale
