Rodzaje coachingu
Przeczytanie tego artykułu zajmie Ci: 6 min
Z tego artykułu dowiesz się:
Czym jest coaching?
Coaching jest metodą pracy, która na stałe wpisana została do kategorii różnych form wspierania rozwoju. Jego najbardziej charakterystyczne założenia to wiara w zasoby klienta oraz orientacja na przyszłość. Coach poprzez zadawanie otwartych pytań i niedyrektywną postawę (powstrzymywanie się od własnych opinii) zaprasza klienta do kreatywnego procesu ukierunkowanego na realizację konkretnych celów. Sesje coachingowe są równocześnie powtarzalne i wyjątkowe. Powtarzalna jest ich struktura – uczestnik procesu po pewnym czasie będzie w stanie ją rozpoznawać. Wyjątkowe, ponieważ każde spotkanie jest okazją do refleksji, snucia nowych wniosków, sporządzenia planów do zrealizowania. Coaching to uważność na klienta, na jego potrzeby i możliwości. Wszystkie pytania i stosowane podczas sesji narzędzia będą odpowiedzią na zachowania i reakcje coachee. Chcąc ująć definicję jednym zdaniem: coaching to metoda pracy, w której najważniejsze są wiara w zasoby klienta i realizacja jego celów poprzez zadawanie trafnych pytań i niedyrektywną postawę.
Rodzaje coachingu – jakie są jego rodzaje i czym się charakteryzują?
Podobnie jak w terapii oraz psychologicznej pracy z pacjentami, tak i w coachingu wyłaniają się różne formy specjalizacji. W zależności od przyjętego kryterium możliwe będą różne podziały. Poniższa propozycja z pewnością nie jest wyczerpująca (nie opisuję w niej wszystkich rodzajów coachingu, o istnieniu których wiem). Jest jednak wystarczająca, by mieć pewien obraz możliwości pracy coachingowej z klientami.
Kryterium: odbiorca. Coaching indywidualny, coaching zespołowy i coaching grupowy.
Coaching indywidualny to najbardziej rozpowszechniony model pracy coachingowej. Oznacza relację jeden na jeden pomiędzy coachem a coachee. Spotkania mają charakter systematyczny i obejmują zazwyczaj od 3 do 9 sesji. Podczas spotkania klient ustala cele z coachem i sponsorem (jeśli proces odbywa się na zlecenie organizacji, w której pracuje klient). Warto skorzystać z coachingu indywidualnego, gdy potrzebujemy zdefiniować cele i stworzyć plan działania. Coaching indywidualny jest również pomocny dla osób, które chcą pracować nad swoim rozwojem osobistym, budowaniem pewności siebie, ulepszeniem komunikacji i relacji z innymi ludźmi.
Coaching zespołowy (Team coaching) to propozycja kierowana do osób, która na co dzień ze sobą współpracują, tworząc zespół. Team coaching to proces kilku lub kilkunastu spotkań, rzadko bywają to pojedyncze sesje. Jego cele są odpowiedzią na bieżące wyzwania zespołu. Dzięki zastosowaniu takiej formy pracy zespół samodzielnie definiuje cele, a następnie wypracowuje rozwiązania. Rezultatem procesu może być poprawa efektywności pracy zespołu oraz wzrost zaangażowania jego członków. Nastąpić może także wzmocnienie relacji oraz jakości kontaktu. Coach w trakcie procesu team coachingu bazuje na potencjale każdego uczestnika, ale przede wszystkim grupy jako całości.
Coaching grupowy realizowany jest w grupie osób, które nie muszą się znać lub być połączone zawodowo. W trakcie spotkania każdy z uczestników wyznacza sobie indywidualny cel, który mieści się w zaproponowanej tematyce czy motywie na daną sesję. Coaching grupowy pozwala na indywidualną refleksję wzmocnioną mądrością grupy, czerpaniem z doświadczeń innych osób. Szczególnie ważny w jego realizacji jest kontrakt, który umożliwi nieznającym się osobom szczerość i otwartość.
Kryterium: temat pracy. Life coaching i business coaching – czym są i jak je rozróżnić?
Life coaching w polskojęzycznej wersji to coaching zmian życiowych. Zawiera w sobie pracę nad wartościami, życiową satysfakcją, motywacją, celami. To najpopularniejsza gałąź pracy coachingowej. Tematy mogą być bardzo różnorodne. Spotkania z coachem mogą być pojedynczym wydarzeniem lub całościowym procesem. W ramach procesu wyznaczany jest ogólny, nadrzędny cel, który następnie jest realizowany w czasie poszczególnych spotkań. Przykładowe wyzwania, z którymi zgłaszają się klienci, to poprawa umiejętności radzenia sobie z emocjami, lepsza komunikacja z innymi, realizacja dużego projektu (np. napisanie książki), pogodzenie macierzyństwa z powrotem do pracy, poprawa satysfakcji życiowej (jak być szczęśliwym?).
Business coaching czyli coaching biznesowy to kolejny bardzo znany rodzaj pracy coachingowej. Skupia się on konkretnie na obszarze pracy i rozwoju kompetencji na danym stanowisku. Proces coachingowy często bywa przygotowaniem do objęcia stanowiska liderskiego. Najczęściej słyszymy o dwóch powiązanych z tą kategorią procesach – coachingu menedżerskim (management coaching) i coachingu dla top menedżerów (executive coaching). Coaching menadżerski pozwala przyszłym liderom na zidentyfikowanie swoich luk kompetencyjnych, a następnie pracę nad ich uzupełnieniem. Jest również bardzo dobrym narzędziem do rozwoju w roli zawodowej. Jego temat najczęściej powiązany jest z zarządzaniem zespołem, delegowaniem zadań, motywowaniem pracowników, mierzeniem się z trudnymi sytuacjami w roli. Executive coaching to forma rozwoju kluczowych osób w organizacji (właścicieli, prezesów, dyrektorów, menedżerów wyższego szczebla). Obszar pracy mniej powiązany jest z wykonywanymi obowiązkami, a bardziej z tematem przywództwa, rozwoju strategii firmy, radzeniem sobie z presją i odpowiedzialnością wpisaną w zajmowane stanowisko.
Coaching kariery (career coaching) kierowany jest do osób, które poszukują swojej drogi zawodowej. Mogą to być osoby dopiero ją rozpoczynające lub chcące zmiany obecnego stanu. Coach wraz z coachee identyfikują jego mocne strony, talenty oraz potencjalne ograniczenia. Efektem pracy może być określenie celów zawodowych, które są zgodne z potrzebami rozwojowymi klienta, przygotowanie do ich osiągnięcia, a następnie monitorowanie ich realizacji.
Kryterium: podejście.
Coaching skoncentrowany na rozwiązaniach to podejście zaczerpnięte z terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach. Obszarem pracy nie jest problem ani jego przyczyna, a możliwe rozwiązania. Coach wraz z klientem przyglądają się dostępnym działaniom, które przybliżą go do osiągnięcia pożądanego celu. Trudne pytania i wzywania stojące przed klientem nie są jednak pomijane. Istotnym elementem sesji jest stworzenie planu na wypadek ewentualnego niepowodzenia. Organizacją, która promuje i uczy pracy w tym podejściu jest Erickson Coaching International. Jego najważniejsze charakterystyki to:
- Koncentracja na rozwiązaniu – uwaga klienta kierowana jest na pożądane rezultaty. Tworzy on wizję oczekiwanej zmiany, a następnie wprowadza ją w życie, wykorzystując swoje mocne strony.
- Partnerska relacja z klientem – klient posiada wszystkie niezbędne zasoby, by poradzić sobie z problemem. Coach jest dla niego źródłem wsparcia i partnerem w rozmowie. Szanuje jego cele, wartości i podejmowane decyzje. Podąża za rozmówcą.
- Holistyczne podejście – coach pracuje z klientem jako całością. Wspiera go realizacji konkretnie postawionych celów, ale też bierze pod uwagę szerszy kontekst i otoczenie, w którym funkcjonuje klient.
- Koncentracja na działaniu – proces coachingowy ma przynieść możliwe do zaobserwowania zmiany. O jakości sesji nie świadczy wgląd czy poziom zadowolenia klienta, a realne działania, które podejmuje po jej zakończeniu.
Coaching prowokatywny bazuje na zaufaniu w relacji coach-coachee, humorze oraz prowokowaniu. Coaching prowokatywny może być wykorzystywany jako jeden z elementów pracy w podejściu, które stosuje coach. Jest bardzo sytuacyjny i wtedy działa najskuteczniej. Bardzo ważne jest, że coach przerysowuje lub wyolbrzymia obawy klienta celowo, z dobrą intencją. Klient wie, że jest to element prowokacji, wyczuwa w postawie coacha humor, zgadza się na taką formę pracy.
Coaching kryzysowy łączy w sobie elementy interwencji kryzysowej oraz klasycznego coachingu. Jego odbiorcami są osoby, które doświadczyły lekkiego lub średniego kryzysu. Praca coacha z klientem dzieli się na dwie fazy. W pierwszej fazie korzysta on z narzędzi interwencji kryzysowej, by klient mógł poradzić sobie z tym, czym się mierzy. Taka osoba najpierw potrzebuje powrócić do równowagi, by następnie móc korzystać ze swoich zasobów. W drugiej fazie coach stosuje klasyczne podejście coachingowe, by coachee mógł dostrzec i wykorzystać pozytywne aspekty kryzysu. Dzięki temu następuje pokryzysowy wzrost, a klient odnajduje w nim nowe szanse.
Kryterium: poziom oddziaływania.
Klasyfikacja zaproponowana przez Macieja Świeżego[1].
Coaching operacyjny najczęściej łączy się z efektywnym wyznaczaniem celów oraz rozwiązywaniem problemów powiązanych z ich osiągnięciem. Coach mobilizuje klienta do działania i pomaga w zwiększaniu jego skuteczności. Praca odbywa się na poziomie zachowania, a dokładniej podejmowanych przez klienta strategiach, które mają go przybliżyć do realizacji celu. Na tym poziomie cel jest bardzo konkretny, operacyjny, nie łączy się z głęboką zmianą życiową. Przykładem może być napisanie pracy magisterskiej lub stworzenie nowego produktu.
Coaching kompetencyjny to skupienie przede wszystkim na uczeniu się. W porównaniu do poziomu operacyjnego, gdzie najważniejsze jest bezpośrednie wsparcie realizacji działań przez klienta, tu przygotowuje się on do skutecznego radzenia sobie w różnych kontekstach. Zmiana dokonuje się w jego wnętrzu. Obserwowalne sukcesy i postępy są jej potwierdzeniem, nie celem samym w sobie. Przedmiotem coachingu kompetencyjnego może być praca nad jedną konkretną umiejętnością (np. wystąpienia publiczne, gra w szachy) lub całościowym zestawem kompetencji związanym z daną rolą (np. coaching w organizacji przygotowujący do objęcia roli lidera). Coach pomaga klientowi określić, jakie kompetencje są potrzebne do satysfakcjonującego pełnienia danej roli oraz jakie zmiany powinny się wydarzyć, by się do tego przybliżyć.
Coaching psychologiczny to praca z klientem na rzecz zmiany „fragmentu osobowości”, tj. przekonań, schematów myślowych i emocjonalnych, wyobrażeń na temat siebie i świata. To głębszy rodzaj procesu, gdzie konkretne postawienie celu oraz monitorowanie stopnia jego realizacji mogą być niewystarczające. Klient zachęcany jest do pracy z tym, co mniej rozpoznane i trudniej uchwytne w racjonalnej analizie (przykładowo z wzorcami emocjonalnego reagowania na różne sytuacje). Na tym poziomie za pracą coacha powinna stać wiedza psychologiczna i umiejętności interpersonalne, które go do niej przygotują.
Coaching transformacyjny oznacza pracę na rzecz wprowadzania głębokiej życiowej zmiany. Na tym poziomie coach wspiera takie cele, jak samorealizacja, odkrywanie prawdziwego ja lub zwiększanie samoświadomości. W coachingu psychologicznym nacisk również skierowany był na zmianę, ale taką, która służy zewnętrznemu celowi (np. radzenie sobie z negatywnymi emocjami wobec partnerki, by budować udaną relację). Coaching transformacyjny to praca z człowiekiem jako całością i jej efektem powinna być zmiana klienta jako osoby. Coach korzysta nie tylko z wiedzy psychologicznej, ale również filozofii, antropologii, sztuki, literatury czy tradycji religijnych. Powinien być autentycznie zaciekawiony drugim człowiekiem, otwarty na jego sposoby postrzegania świata, a także mieć wysokie kompetencje do budowania wspierających relacji i tworzenia warunków do pogłębionej pracy nad sobą.
Którą specjalizację coachingową wybrać i czym się kierować?
Jeśli jesteś na początku swojej drogi rozwoju w roli coacha, sprawdź, jakie oferty szkoleniowe są dla ciebie dostępne. Zaciekaw się tym, jak pracują wybrane organizacje, na co kładą nacisk podczas pracy coachingowej z klientem. Zastanów się, która z ofert z tobą rezonuje. Umiejętności wyniesione ze szkolenia znacząco ukształtują twój styl pracy. Równocześnie pamiętaj, że rozwój w roli nie ma daty końcowej. Będziesz modyfikować swój warsztat pracy, dodawać nowe elementy, rezygnować z innych. Określona grupa docelowa, do której będziesz kierować swoje usługi, lub stosowane podejścia nie muszą być sprecyzowane na samym początku. Niekoniecznie muszą się także wyłonić w późniejszych etapach. Coaching oznacza uważną pracę z drugim człowiekiem, poszerzanie jego perspektywy, by umożliwić realizację postawionych celów. Liczba pytań jest nieskończona. Bogactwo narzędzi i podejść umożliwia pracę z wieloma obszarami życia – tymi prywatnymi oraz ściśle zawodowymi. Jeśli klient jest gotowy do sięgnięcia w głąb siebie, odkrywania prawdy o swoich przekonaniach, autentycznej pracy, to proces będzie dla niego satysfakcjonujący i bogaty w rezultaty.
Wybierając kurs coachingu, warto zwrócić uwagę na to, jakie umiejętności chcemy posiąść, jakie są nasze cele zawodowe i w jakich obszarach chcielibyśmy pracować. Ważne jest, aby wybierać szkoły i organizacje, które cieszą się dobrą opinią i oferują certyfikowane szkolenia (szczególnie istotna jest certyfikacja ICF – International Coach Federation). Pamiętajmy jednak, że coaching to proces ciągłego rozwoju, a nasza praca i podejścia będą się zmieniały i rozwijały wraz z naszymi doświadczeniami. Aby poszerzać swoje kompetencje, warto otwierać się na nowe obszary i metody pracy.
[1] M. Świeży, Psychologia dla coachów, Wydawnictwo IN SPE, Kraków 2017, s. 25-33
Może Cię jeszcze zainteresować:
E-learning – realna wartość czy strata czasu?
Zapraszamy na spotkanie, na którym poruszymy kluczowe wątki związane z asynchronicznym uczeniem się w organizacji, uwzględniające nie tylko perspektywę organizatora tego procesu, ale także indywidualne
Coaching: zawód czy zestaw kompetencji?
Jaki jest sens wyodrębniania zawodów w organizacjach, które stale redefiniują tworzące je role? Czy kształcenie zawodowe i budowanie określonej przez zawód tożsamości to najlepsza droga?
Ciągły rozwój: jak szkolenie coachingowe może zainspirować do uczenia się?
Ciągły rozwój, definiowany jako proces nieustannego doskonalenia i zwiększania potencjału, jest ważny zarówno dla osobistego sukcesu, jak i rozwoju organizacji. Szkolenia coachingowe, rozwijanie umiejętności pracowników,
