Jeśli uczestniczyliście kiedykolwiek, będąc już dorosłymi osobami, w szkoleniach, studiach podyplomowych czy innych kursach „z prawdziwego zdarzenia” z pewnością zauważyliście, że ich przebieg jest nieco inny, niż ten, którego doświadczyliście siedząc w ławce w szkole podstawowej. Na bazie spostrzeżeń, intuicji i już posiadanej wiedzy z pewnością każdy z Was byłby w stanie wskazać kilka różnic i być może nawet uzasadnić dlaczego to inne podejście jest potrzebne. To dokładnie dowód na to, że dorośli uczą się inaczej, niż dzieci. Rozpoczynając zatem przygodę z uczeniem osób dorosłych warto sięgnąć do andragogiki i jej zasad i przyjrzeć się, jak mogą się one przekładać na tworzenie programów szkoleniowych dla dorosłych.

Przede wszystkim osoby dorosłe potrzebują wiedzieć dlaczego mają się czegoś uczyć, jaki jest cel, dlaczego właśnie tę wiedzę mają zdobywać, dlaczego właśnie tę umiejętność mają rozwijać. Potrzebują widzieć i rozumieć cel na poziomie całego szkolenia, jak również cele poszczególnych ćwiczeń i aktywności. Będąc trenerką zdarzyło mi się usłyszeć pytanie z sali „po co robiliśmy to ćwiczenie?” – to dowód na to, że jeśli uczestnicy nie widzą pomostu pomiędzy daną aktywnością a celami, które chcą osiągnąć, trudno jest im się uczyć. Oczywiście przyjęłam to pytanie jako informację zwrotną dla mnie, cenną zarówno w kontekście tego szkolenia, jak i każdego kolejnego.

Kolejną potrzebą, powiązaną z celowością nauki, jest zorientowanie na rozwiązywanie problemów i praktyczne zastosowanie wiedzy w codziennym życiu lub pracy. Liczne rozmowy z uczestnikami szkoleń tylko potwierdzają tę tezę. Jeżeli dana osoba praktykuje w danym obszarze i napotyka na problemy np. jako menedżer ma kłopot z delegowaniem zadań, to najważniejsze będzie dla niej, by na szkoleniu pojawiły się aktywności dotyczące rozwijania tej umiejętności, najlepiej jeszcze osadzone w kontekście, który jest jej bliski. Warto więc podkreślić, że jasny cel nauki i możliwość praktycznego jej zastosowania są kluczowe w procesie uczenia się dorosłych.

W tym kontekście ważny jest jeszcze aspekt pewnej dowolności i wyboru – czego chcę się uczyć, jak chcę się uczyć, w jakiej formie, w jakiej kolejności. To stąd istotnym elementem przygotowania szkolenia dla dorosłych jest analiza potrzeb szkoleniowych uczestników, ale o tym w dalszej części artykułu.

Pamiętajmy jednocześnie, że osoba dorosła rozpoczynająca proces uczenia się w danej formule czy tematyce ma już swoje doświadczenie. Może być ono ściśle związane z zagadnieniami omawianymi na szkoleniu lub nie, ale nawet jeśli temat jest dla niej nowością, to i tak wnosi już posiadane kompetencje, spostrzeżenia i intuicje z życia zawodowego oraz prywatnego. Zwykle jest więc dla niej ważne, by móc się tym doświadczeniem podzielić i by czerpać z doświadczenia innych osób; by nadbudowywać już posiadane fundamenty, łączyć nowości z już posiadanymi zasobami, tworząc silne wewnętrzne struktury wiedzy i umiejętności. Mówiąc o doświadczeniu uczestników warto dodać aspekt partnerskiego traktowania i uznania eksperctwa uczestników, stają się oni wówczas równorzędnymi uczestnikami procesu, odchodząc od relacji mistrz – uczeń.

I wreszcie ostatnie, choć nie najmniej ważne zagadnienie – motywacja. Osoby dorosłe często mają wewnętrzną motywację – chęć rozwoju osobistego czy zawodowego, chęć rozwiązania jakiegoś problemu, zwiększenia poczucia satysfakcji czy poczucia kompetencji. Bywa, że taką motywację „wspiera” obietnica awansu. Za każdym razem jednak kluczowe staje się pytanie „Dlaczego chcę się tego uczyć?”. Motywacja napędza proces uczenia się, a to paliwo, z którego może skorzystać trener.